Nhắc đến nền âm nhạc Việt Nam, không thể không nhắc đến nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ – một tài năng lớn với di sản đồ sộ, phong phú qua nhiều thể loại. Dù đã khuất, những giai điệu và câu chữ của ông vẫn vang vọng, chạm đến trái tim nhiều thế hệ. Từ những ca khúc trữ tình sâu lắng đến các vở nhạc kịch công phu, ông đã để lại một dấu ấn không thể phai mờ. Bài viết này là lời tưởng nhớ về một nghệ sĩ vĩ đại, người đã cống hiến trọn đời cho nghệ thuật, với những cảm xúc còn đọng lại từ câu hát day dứt “anh nắm tay em, anh nắm tay em, một lần cuối, Và Lần Cuối Cùng được Nắm Tay Em rồi thôi…” trong nhạc phẩm “Một Lần Cuối”, như một biểu tượng cho sự nuối tiếc và tình cảm sâu sắc trong âm nhạc của ông.
Hoàng Thi Thơ: Người Nhạc Sĩ Đa Tài với Giai Điệu Quê Hương Bất Hủ
Sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ kéo dài qua nhiều thập kỷ, với hơn 300 ca khúc thuộc các chủ đề đa dạng từ tình yêu đôi lứa, quê hương đất nước cho đến những góc cạnh cuộc đời. Ông đã tạo nên hàng chục nhạc phẩm nổi tiếng, được công chúng yêu mến và gìn giữ.
Trong số đó, những bài hát mang âm hưởng dân ca được xem là dấu ấn đặc trưng, dễ đi vào lòng người và trở thành bất hủ. “Gạo Trắng Trăng Thanh” (1954) gợi lên hình ảnh lãng mạn của làng quê Bích Khê, Triệu Phong, Quảng Trị dưới đêm trăng sáng, nơi trai gái tụ họp giã gạo và hát hò tình tứ. Ca khúc này, với lời ca “Ai đang đi trên đường đê, tai lắng nghe muôn câu hò đê mê, vô đây em dù trời khuya anh sẽ đưa em về…”, đã được chính tác giả coi là tâm đắc nhất. Bên cạnh đó, “Duyên Quê” với hình ảnh “Cô gái vườn quê, dầm mưa dãi nắng, cuộc đời trong trắng mà em biết yêu trăng đẹp ngày rằm…” hay “Trăng Rụng Xuống Cầu” (1956) cũng là những giai điệu quen thuộc, mộc mạc và sâu lắng.
Tâm hồn của ông không chỉ dừng lại ở niềm vui và sự lãng mạn. Ca khúc “Đường Xưa Lối Cũ” (1955) là một ví dụ điển hình về sự đồng cảm và nỗi buồn mà ông có thể truyền tải. Nhạc phẩm này được viết từ hoàn cảnh thật, khi ông trở về thăm nhà và đối diện với nỗi đau mẹ đã qua đời cùng người em gái ruột thịt đã đi lấy chồng. Giai điệu chuyển từ cung D sang cung thứ tương đối Bm đã tạo nên một đoạn nhạc buồn da diết, tự nhiên lay động lòng người với câu “Khi tôi về nghẹn ngào trong nắng, tưởng gặp mẹ tôi rưng rưng đứng đón con về…”. Có lẽ, chính sự chân thật trong cảm xúc đã giúp những tác phẩm này trở thành những bài ca bất hủ, dễ dàng đi vào lòng người nghe, cũng như cách một cap hay cho ảnh đại diện ngắn đôi khi lại gói gọn cả một câu chuyện sâu sắc.
Dấu Ấn Riêng Biệt: Nhạc Kịch và Những Hoạt Động Nghệ Thuật Đa Dạng
Ngoài các ca khúc giá trị, Hoàng Thi Thơ còn có những đóng góp vô cùng độc đáo cho làng ca nhạc Việt Nam, đặc biệt là thông qua các vở nhạc kịch của ông. Những tác phẩm như “Từ Thức Lạc Lối Bích Đào”, “Dương Quý Phi”, “Cô Gái Điên”, và “Ả Đào Say” đã chứng minh kiến thức sâu rộng về âm nhạc, thơ văn, lịch sử cùng đam mê mãnh liệt của ông. Việc sáng tạo nhạc kịch đòi hỏi một sự tổng hòa của nhiều yếu tố nghệ thuật, và Hoàng Thi Thơ là một trong số ít những người có thể thực hiện được điều này một cách xuất sắc. Chính những vở nhạc kịch này đã tạo nên một vị trí đặc biệt cho ông, bởi lẽ trước và sau ông chưa có người thứ hai làm được điều tương tự với tầm vóc và độ sâu sắc như vậy. Việc đặt tên cho chó bá đạo cũng giống như cách ông đặt tên cho các tác phẩm của mình, luôn có nét độc đáo và gây ấn tượng mạnh mẽ.
Tài năng nghệ sĩ của Hoàng Thi Thơ không chỉ dừng lại ở sáng tác. Ông còn là người tiên phong trong nhiều lĩnh vực: thành lập Đoàn Văn Nghệ Việt Nam, tổ chức các buổi trình diễn khắp cả nước và quốc tế. Ông cũng hợp tác với Trịnh Toàn và Lưu Hồng để tạo ra các màn vũ đạo ấn tượng, thậm chí còn tham gia đạo diễn phim.
Năm 1953, ở tuổi 24, ông đã biên soạn cuốn sách “Để Sáng Tác Một Bài Nhạc Phổ Thông” dày 500 trang, công phu viết về hòa âm và luật sáng tác. Cuốn sách này được xuất bản năm 1955 và tái bản nhiều lần, trở thành cẩm nang quý giá, mở đường cho rất nhiều người bước vào con đường viết ca khúc.
Nỗi Niềm Xứ Người và Ước Nguyện Dang Dở
Cuộc đời của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã trải qua một bước ngoặt lớn vào tháng 4 năm 1975. Khi Việt Nam Cộng hòa sụp đổ, ông cùng Đoàn Văn Nghệ Việt Nam đang trình diễn tại Tokyo, Nhật Bản. Từ đó, cuộc đời lưu vong của ông bắt đầu.
Một câu hỏi lớn được đặt ra là liệu một người thành công vang dội trên con đường nghệ thuật, cống hiến hết mình cho văn hóa nước nhà, có điều gì còn chưa mãn nguyện? Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã thẳng thắn chia sẻ nỗi tiếc nuối lớn nhất của ông là sự kiện miền Nam thất thủ khi ông mới 44 tuổi. Ở tuổi tứ tuần, sức sáng tạo của ông vẫn còn phong phú, và ông tin rằng nếu còn ở lại quê hương, sẽ có thêm nhiều tác phẩm giá trị khác ra đời. Nỗi niềm của ông về đất nước, về quê hương gợi nhớ đến những cap hay về tình yêu người lính, luôn chứa đựng sự hy vọng và tiếc nuối khôn nguôi.
Ước nguyện chưa trọn của Hoàng Thi Thơ, theo lời kể của nhạc sĩ vĩ cầm Hoàng Thi Thao (cháu của ông), là muốn tái hiện lại các vở nhạc kịch của mình. Tuy nhiên, việc này gặp nhiều khó khăn về diễn viên – người vừa phải có khả năng ca hát xuất sắc, vừa có tài diễn xuất, chưa kể đến các yếu tố khác. Anh Thao cho rằng, điều này chỉ có thể thực hiện một cách hoàn hảo khi đất nước thực sự hòa bình, tự do, các vở nhạc kịch đó được đưa về Việt Nam dàn dựng lại với dàn diễn viên giỏi, đông đảo khán giả và chi phí hợp lý.
Di Sản Âm Nhạc Vượt Thời Gian: Từ Trường Ca Lịch Sử Đến Giai Điệu Nồng Nàn “Một Lần Cuối”
Bên cạnh những ca khúc tình cảm và nhạc kịch, nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ còn để lại những trường ca lịch sử hùng tráng, có giá trị giáo dục cao. Các tác phẩm như “Triệu Vui Thế Hệ” (1955), “Máu Hồng Sử Xanh” (1955), “Ngày Trùng Đại” (1956), và “Tiếng Trống Diên Hồng” (1963) là những bài ca cần được phổ biến rộng rãi cho các thế hệ trẻ trong và ngoài nước, nhằm nuôi dưỡng tình yêu đất nước và lòng tự hào dân tộc.
Khi hay tin ông qua đời, người viết bài này đã cầm đàn nghêu ngao hát những bài ca của Hoàng Thi Thơ, từ những ca khúc dí dỏm “Ai đang đi trên cầu Bông té xuống sông ướt cái quần ni lông” cho đến giai điệu tình cảm “Anh vuốt tóc em, anh vuốt tóc em một lần cuối”. Có những người bạn khi nghe hát mới nhận ra ông chính là tác giả của những bài hát mà họ đã yêu thích từ lâu. Dù là một stt áo trắng có làm anh lo lắng đầy ngây thơ hay những tâm sự nặng trĩu của tình yêu, âm nhạc của ông luôn mang một sức hút đặc biệt.
Hình ảnh của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ lúc sinh thời luôn phong độ, chỉnh tề, lời nói hòa nhã, duyên dáng. Ngay cả khi lâm bệnh, ông vẫn xuất hiện trong các sinh hoạt nghệ thuật và đã ra đi trong giấc ngủ êm đềm tại tư gia. Quả thật, đó là một sự ra đi thanh thản, khép lại một cuộc đời rực rỡ.
Gọi ông là một nhạc sĩ lớn, điều đó hiển nhiên bởi ông đã có những dòng nhạc chuyên chở tình yêu quê hương và tình yêu đôi lứa. Đặc biệt, câu hát “Anh nắm tay em, anh nắm tay em, một lần cuối, và lần cuối cùng được nắm tay em rồi thôi…” từ bài “Một Lần Cuối” đã trở thành một giai điệu đầy ám ảnh. Sự lặp lại các câu nhạc ngắn và thường chuyển sang nốt quãng bốn là sở trường của Hoàng Thi Thơ, giúp nhạc phẩm dễ nghe, dễ hát và dễ nhớ, từ đó đi sâu vào lòng người thưởng thức, gợi lên cảm giác bâng khuâng như nhìn thấy ảnh anime nữ đỏ mặt đầy xúc động.
Kết Luận
Sự ra đi của Hoàng Thi Thơ cùng những nhạc sĩ tiên phong khác đã để lại niềm luyến tiếc sâu sắc, không chỉ cho người thân mà còn cho cả một thời kỳ văn nghệ vàng son của Việt Nam. Dù có một thuở hoạt động rực rỡ trên quê hương ấm áp và phải chịu kiếp sống lưu vong trên xứ người, sự nghiệp âm nhạc dồi dào và những khát vọng nghệ thuật cao đẹp chưa mãn nguyện của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ vẫn là một di sản vô giá. Âm nhạc của ông sẽ mãi sống trong lòng công chúng, tiếp tục truyền tải những giá trị nhân văn và tinh hoa văn hóa Việt Nam cho các thế hệ mai sau.
Nguồn tham khảo: Cuốn sách “Hoàng Thi Thơ – 50 năm văn nghệ” và lời kể của nhạc sĩ Hoàng Thi Thao.