Đêm Trung Thu không chỉ là dịp để trẻ em rước đèn, phá cỗ mà còn là khoảnh khắc để những tâm hồn hoài niệm tìm về ký ức ngọt ngào, dịu êm của tuổi thơ. Giữa vầng trăng tròn vành vạnh, câu chuyện “Con Châu Chấu và Con Dế Đeo Chuông” của đại văn hào Yasunari Kawabata hiện lên như một bức tranh hư thực, khơi gợi những cảm xúc sâu lắng về sự ngây thơ, vẻ đẹp của tình yêu đầu đời và đôi khi là cả sự tiếc nuối. Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá ý nghĩa ẩn sâu trong từng chi tiết, từ những chiếc đèn lồng lung linh cho đến Hình ảnh Con Châu Chấu và dế đeo chuông, mang lại một góc nhìn mới mẻ về một đêm rằm diệu kỳ.
Trong ký ức của nhiều người, đêm Trung Thu thường gắn liền với ánh trăng huyền ảo, tỏa sáng trên bầu trời như một viên ngọc khổng lồ. Có những đêm, trăng Rằm tháng Tám (Harvest Moon) to và ma mị đến lạ, khiến ta phải kéo rèm cửa để bớt đi sự choáng ngợp mà nó mang lại. Cái đẹp lộng lẫy ấy đôi khi khuấy động tâm hồn, tạo nên một sự xôn xao đầy bất an, nhưng cũng đầy mời gọi. Tết Trung Thu không chỉ là ngày của niềm vui con trẻ mà còn là dịp để người lớn tìm về những giá trị yên bình, những hình ảnh đã đi vào tiềm thức tựa một câu chuyện cổ tích. Gợi nhắc về những khung cảnh gia đình sum vầy, đêm rằm luôn là thời điểm để người ta trân trọng những gì mình đang có.
Những trang văn của Kawabata thường mang một vẻ đẹp thanh thoát, hư thực, đặc biệt khi ông viết về trẻ thơ. Ánh đèn lồng đủ màu lung linh trong đêm tối, hình ảnh những đứa trẻ hồn nhiên mang trên ngực tên bạn mình bằng ánh sáng, hay tên của cô bé in lên thắt lưng cậu bé – tất cả tạo nên một thế giới thần tiên, không tưởng, một thế giới tuổi thơ đã không còn nữa. Mỗi độ Trung Thu về, câu chuyện này lại được kể lại, như một cách để giữ cho thứ cổ tích ấy mãi sống động. Ký ức về Trung Thu của thế hệ trước vẫn thơm mùi khoai sắn, với những chiếc đèn lồng tre tự tay làm từ tre, giấy kiếng đủ màu. Đó là những khoảnh khắc mà chúng ta muốn ghi nhớ mãi mãi, tựa như những bữa cơm gia đình ấm cúng mà không gì có thể thay thế được.
Hành Trình Tìm Kiếm Tiếng Hát Côn Trùng Dưới Đêm
Câu chuyện mở ra khi người kể chuyện tản bộ dọc theo bức tường trường đại học, rồi rẽ vào khu trường trung học. Từ lùm cây tối dưới tán anh đào, tiếng côn trùng nỉ non vang vọng. Bước chân chậm rãi đưa người kể chuyện đến gần hơn với âm thanh ấy, rồi anh buộc lòng phải rời xa nó để không chệch hướng sân vận động. Nhưng ngay khi rẽ lối, một quang cảnh phía xa đã khiến anh phải kinh ngạc và vội vàng tiến tới.
Tại chân đê, một đám rước đèn lồng lộng lẫy với nhiều màu sắc đang nhấp nhô bồng bềnh như một lễ hội ở làng quê xa xôi. Không cần đến gần, người kể chuyện cũng biết đó là lũ trẻ con đang chui ra chui vào các lùm cây rải rác trên đê để tìm bắt côn trùng. Có khoảng hai mươi chiếc đèn lồng, không chỉ mang một sắc đỏ thắm, hồng, chàm, xanh lá cây, đỏ tía hay vàng mà còn có những chiếc sáng lên năm màu cùng một lúc. Một vài chiếc đèn nhỏ, ánh sáng đỏ, là thứ mua ở cửa hàng, nhưng phần lớn còn lại là do bọn trẻ tự tay làm ra. Với tình yêu và sự chú tâm ghê gớm, chúng đã tạo nên những chiếc đèn đẹp đẽ, vuông vắn. Trong đêm vắng, cảnh tượng những chiếc đèn bồng bềnh cùng lũ trẻ trên triền đê hệt như một câu chuyện thần tiên. Sự sáng tạo của chúng khiến ta liên tưởng đến việc tái chế rác thải sáng tạo để biến vật liệu bỏ đi thành những tác phẩm nghệ thuật ý nghĩa.
Hình ảnh những chiếc đèn lồng Trung Thu tự làm lung linh sắc màu trong đêm tối
Câu chuyện về những chiếc đèn lồng tự làm bắt đầu từ một cậu bé nghe thấy tiếng côn trùng nỉ non trên triền đê. Cậu ta mua một chiếc đèn lồng màu đỏ và quay lại tìm người ca sĩ côn trùng ấy. Đêm sau, một cậu bé khác cũng đến, nhưng cậu này không mua đèn. Cậu cắt hai mặt hộp bia, bồi giấy, thắp nến phía trong, làm sợi dây xách tay, thế là xong một chiếc đèn. Rồi năm đứa, rồi bảy đứa. Chúng tìm cách tô màu hoặc vẽ lên mắt đèn, cắt theo hình tròn, tam giác, lá cây… Chúng tô mỗi mắt đèn một màu với những đường tròn xanh xanh đỏ đỏ, tạo ra các kiểu trang trí giản đơn mà hoàn chỉnh.
Thế rồi cậu bé đầu tiên vứt bỏ chiếc đèn đỏ vì thấy nó vô vị, nhạt nhẽo. Cậu thứ hai cũng bỏ chiếc đèn mình đã làm vì nó quá đơn giản. Những chiếc đèn làm đêm trước không còn thỏa mãn các cậu vào sáng hôm sau. Ngày qua ngày, với bìa cứng, giấy, bút lông, kéo, dao nhíp, hồ dán, các cậu lại hì hục tạo ra những kiểu đèn mới từ nhiệt huyết trái tim và sức tưởng tượng của tâm trí. “Hãy nhìn đèn của tớ này? Đẹp chưa? Không giống ai hết…” Và đêm đêm chúng lại rủ nhau đi bắt côn trùng, tạo nên một bức tranh sống động với hai mươi đứa trẻ và hai mươi chiếc đèn lộng lẫy từ xa.
Con Châu Chấu Hay Dế Đeo Chuông? Thông Điệp Về Tình Yêu Thơ Ngây
Khi người kể chuyện lang thang đến gần bọn trẻ, anh nhận thấy những chiếc đèn vuông vắn không chỉ trang trí bằng hình hoa cổ điển mà còn có tên người chế tạo. Lũ trẻ cắt chữ cái từ sách vở. Khác với loại đèn sơn đỏ, những chiếc đèn tự tạo từ bìa các tông, do có dán hình trang trí trên mắt đèn, đã khiến ánh nến như phát ra từ chính bức tranh cùng màu sắc riêng của nó. Quầng sáng của những chiếc đèn trộn với bóng đêm tạo nên một vẻ lờ mờ, huyền ảo. Lũ trẻ hăng hái cúi mình soi bất cứ chỗ nào trên dốc mỗi khi nghe thấy một tiếng hát nỉ non.
“Có ai thích chơi châu chấu không?” – Một cậu bé đang chúi mình vào bụi cây cách những đứa khác khoảng chín mươi mét, chợt đứng dậy kêu lên.
“Có, cho tớ với nào!” – Sáu hay bảy đứa chạy tới, xúm lại quanh cậu, định thò tay vào bụi cây. Nhưng cậu gạt tay lũ bạn ra, đứng dang tay như muốn bảo vệ lùm cây. Cậu huơ huơ chiếc đèn trên tay phải gọi thêm những đứa khác. “Châu chấu này, có ai muốn chơi không?”
“Có, có!…” – Bốn năm đứa nữa bổ tới. Nhưng rồi cậu bé lại gọi thêm lượt nữa, cứ làm như không thể tìm được con gì khác quý hơn hình ảnh con châu chấu. “Có ai chơi châu chấu không?”
Thêm hai ba đứa chạy tới. “Có, cho em!” – Tiếng một bé gái thì thầm sau lưng cậu. Vừa xoay người nhẹ nhàng, cậu vừa cúi mình duyên dáng. Chuyển đèn sang tay trái, cậu dùng tay phải thò vào bụi cây. “Chỉ là châu chấu thôi!”
“Ừ, em rất thích!” – Cậu đứng vụt dậy, chìa nắm tay có con châu chấu cho cô bé thay lời nói “Đây!”. Cô bé khẽ tuột sợi dây treo đèn xâu vào cổ tay trái, dùng hai bàn tay bao bọc lấy nắm tay của nhà đi săn tí hon. Cậu bé lặng lẽ xòe tay ra. Con côn trùng chuyển sang nằm giữa ngón tay cái và ngón trỏ cô bé.
“Ồ! Đây không phải là hình ảnh con châu chấu. Đây là con dế đeo chuông.” – Ánh mắt cô bé rực sáng trước con côn trùng nhỏ màu nâu.
“Đúng là con dế đeo chuông rồi!” – Những đứa bé xung quanh đồng thanh kêu lên ghen tị. “Đấy là con dế đeo chuông… dế đeo chuông!”
Vừa liếc nhìn người tặng mình bằng đôi mắt sáng thông minh, cô bé vừa mở nắp lồng đeo bên người, bỏ con dế vào đó. “Đó là con dế đeo chuông!”
“Ờ, dế đeo chuông thật!” – Cậu bé lẩm bẩm. Cậu nâng chiếc lồng lên gần mắt nhìn vào. Cậu cũng nâng chiếc đèn lộng lẫy nhiều màu sắc của mình lên, và nhờ ánh sáng của nó, cậu liếc khuôn mặt người bạn gái.
Khi Sự Nhận Định Lạc Lối: Bài Học Từ Thế Giới Côn Trùng
Ôi, người kể chuyện ngẫm nghĩ, cảm thấy lúng túng và thoảng ghen tị với cậu bé. Thật ngốc nghếch làm sao đến giờ vẫn chưa hiểu ra hành động của cậu! Anh nín thở kinh ngạc khi nhận ra điều kỳ diệu. Trên ngực cô bé, chẳng phải làn ánh sáng xanh lá cây nhạt đã hắt lên dòng chữ “Fujio” một cách rõ ràng là gì? Chiếc đèn lồng của cậu bé nâng lên ngang chiếc lồng dế, có hàng chữ cắt bằng giấy xanh, đã in vào ngực áo kimono trắng của cô hàng chữ viết tên cậu. Còn chiếc đèn của cô bé đang đung đưa dưới cổ tay có hình trang trí không rõ ràng, nhưng vẫn thấy trên miếng vải phập phồng theo nhịp thở nơi thắt lưng cậu bé có hàng chữ đỏ viết tên cô “Kiyoko”. Sự phối hợp ngẫu nhiên xanh đỏ này là tình cờ hay là một trò chơi định mệnh? Cả Fujio và Kiyoko không ai biết.
Cho dù hai đứa còn nhớ mãi rằng Fujio đã tặng con dế và Kiyoko đã nhận, thì ngay cả trong những giấc mơ Fujio cũng không bao giờ biết được tên cậu được viết bằng ánh sáng xanh lên ngực Kiyoko và tên của Kiyoko được khắc bằng ánh sáng đỏ lên thắt lưng cậu. Cũng như Kiyoko, cô không bao giờ biết được tên Fujio được viết lên ngực áo mình, và tên cô được thêu vào thắt lưng của Fujio.
Lời nhắn gửi từ người kể chuyện thật sâu sắc: “Cậu Fujio ơi! Khi nào cậu lớn, cậu hãy cười thoải mái trước vẻ vui mừng của một cô gái khi cậu nói đây là hình ảnh con châu chấu nhưng lại đưa nàng con dế đeo chuông. Cậu hãy cười trong xúc cảm sâu xa trước nỗi thất vọng của nàng khi cậu bảo đây là con dế đeo chuông nhưng thực ra lại đưa nàng con châu chấu.” Thậm chí nếu cậu có một trí tuệ để tự mình nhìn được những gì bên trong một lùm cây cách xa bao đứa bé khác thì cái thế gian này cũng chẳng vì thế mà sinh ra nhiều loại dế đeo chuông. Có thể cậu sẽ thấy một cô gái như loài châu chấu nhưng lại nghĩ nàng là loài dế đeo chuông. Điều này gợi cho ta suy nghĩ về sự đa dạng và vẻ đẹp của những loài vật trong tự nhiên, đôi khi chúng ta dễ dàng nhầm lẫn.
Cuối cùng, với một trái tim muộn phiền và rỉ máu thì ngay một con dế đeo chuông đích thực cũng giống như một con châu chấu mà thôi. Sẽ tới một ngày, với cậu hình như cả thế giới này ngập tràn loài châu chấu, và thật đáng tiếc biết bao khi cậu không có cách nào để nhớ được trò đùa giỡn ánh sáng đêm nay, từ chiếc đèn lồng đẹp lộng lẫy, tên của cậu được viết bằng ánh sáng xanh lên ngực người bạn gái.
Bài viết này là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng về sự tinh tế của cuộc sống, về cách chúng ta nhìn nhận mọi thứ xung quanh. Đôi khi, cái đẹp đích thực, sự kết nối định mệnh lại nằm ở những chi tiết nhỏ nhặt mà ta dễ dàng bỏ qua hoặc nhầm lẫn. Hãy trân trọng những khoảnh khắc ấy, để những ký ức đẹp mãi lung linh như ánh đèn lồng Trung Thu.
Nguồn tham khảo:
- Yasunari Kawabata, The Grasshopper and the Bell Cricket (Palm-of-the-Hand-Stories), Xuân Lan dịch.